Балалық шағы мен білім алуы
Ахмет Байтұрсынұлы 1872 жылы қазіргі Қостанай облысы Жангелдин ауданында дүниеге келген. Оның балалық шағы Ресей патшалығының отаршылдық саясаты күшейген кезеңге сәйкес келді. 1886-1891 жылдары ол Торғайдағы екі сыныптық мектепте, кейін Орынбордағы мұғалімдер мектебінде білім алды. Жастайынан білімге құштар болған Ахмет қазақ халқының сауатын ашу мен рухани жаңғыруына зор үлес қосуды мақсат етті.
Ағартушылық және ғылыми еңбектері
Ахмет Байтұрсынұлы қазақ тілін дамыту мен оқыту әдістерін жетілдіру жолында аянбай еңбек етті. Ол:
- 1912 жылы «Төте жазу» (жаңа әліпби) жүйесін жасады, бұл жазу қазақ халқының сауатын ашуда маңызды рөл атқарды.
- 1913 жылы «Қазақ» газетін ашып, бас редактор болды, бұл басылым қазақ халқының саяси, мәдени және әлеуметтік мәселелерін көтеретін маңызды ақпарат құралына айналды.
- «Оқу құралы» (1912), «Тіл-құрал» (1914-1915), «Әдебиет танытқыш» (1926) сынды еңбектері қазақ тіл білімінің негізін қалады.
Саяси күресі және «Алаш» қозғалысы
Ахмет Байтұрсынұлы ХХ ғасыр басында қазақ халқының ұлттық санасын оятуға бағытталған «Алаш» қозғалысының белсенді мүшесі болды. Ол Ресей империясының отаршылдық саясатына қарсы шығып, қазақ халқының өзін-өзі басқаруын талап етті. 1917 жылы Алаш Орда үкіметі құрылғанда, ол оның негізгі идеологтарының бірі болды.
Қуғын-сүргін және қайғылы тағдыры
Кеңес билігі орнағаннан кейін Ахмет Байтұрсынұлы қазақ мәдениеті мен білімін дамыту ісінде еңбек етті. Алайда, 1929 жылы «халық жауы» деген айыппен тұтқындалып, лагерьге жіберілді. 1936 жылы босатылғанымен, 1937 жылы қайта қамауға алынып, ату жазасына кесілді.
Мұрасының қайта жаңғыруы
Ахмет Байтұрсынұлының есімі ұзақ жылдар бойы айтылмай келді. Тек 1988 жылы ғана ақталды. Бүгінде ол қазақ халқының ұлттық рухының символы, «Ұлт ұстазы» атанған тұлға. Оның еңбектері мен идеялары әлі күнге дейін қазақ қоғамының дамуына әсер етуде.
Ахмет Байтұрсынұлы:
«Білімді болуға оқу керек. Бай болуға кәсіп керек. Күшті болуға бірлік керек. Осы керектердің жолында жұмыс істеу керек!» – деп, ұрпаққа өшпес мұра қалдырды.