Сурет:Жасанды интеллект
Қазақ халқының таным-түсінігінде қонақ күту мен ас беру дәстүрі үлкен маңызға ие. Алайда уақыт өте келе кейбір дәстүрлер өзгеріске ұшырап, заман талабына бейімделуде. Соның бірі – қонақасы беру дәстүрі. Мәжіліс депутаты Дәулет Мұқаевтың бұл тақырыпты қозғауы қоғамда қызу пікірталас тудырып, мәселенің өзектілігін айқындады.
Қонақасы дәстүрі және оның тарихи негізі
Қонақасы – қазақтың қастерлі дәстүрлерінің бірі. Бұрындары үйінде қайтыс болған кісі жатқан отбасында ас әзірленбейтін. Бұл үй иелерінің қара жамылып отырғанын білдіретін әрі оларға ауыртпалық түсірмеу үшін жасалатын қадам болатын. Мұндай жағдайда көрші-қолаң, жақын туыстар алыстан келген қонақтарды үйлеріне таратып, ас-суын қамдап отырған. Мұның өзі халықтың бір-біріне деген жанашырлығы мен бауырмалдығын көрсететін.
Заманауи үрдіс: ресторанда қонақасы беру
Қазіргі таңда бұл дәстүр біршама өзгеріске ұшырады. Кейбір отбасылар үйде ас әзірлеу орнына ресторанда қонақасы беруді жөн көреді. Бұл өзгеріс бірнеше факторларға байланысты:
1. Қала өміріне бейімделу
Қазіргі кезде қала тұрғындарының басым бөлігі көпқабатты үйлерде тұрады. Мұндай жағдайда көп адамға арналған дастархан жаю қиынға соғады. Сондықтан да ресторан немесе қоғамдық тамақтану орындарына жүгіну қалыпты жағдайға айналды.
2. Ұйымдастырудағы жеңілдік
Қаралы күндері отбасы мүшелеріне ауыртпалық түспес үшін кейбір жандар қонақтарды күту, ас дайындау сынды жұмыстарды мамандандырылған орындарға тапсырады. Бұл оларға қаралы күндері рухани тұрғыдан жақындарымен бірге болуға мүмкіндік береді.
3. Әлеуметтік қысым және шығын мәселесі
Кейде қонақасы беру бәсекеге айналып кетуі мүмкін. Кейбір отбасылар дәстүрді сақтау мақсатында шамадан тыс шығындалып, өзін экономикалық қиындыққа ұшыратады. Мұндай жағдайлар қоғамда сынға ұшырап жатады.
Дәстүрді жаңғырту немесе өзгерту қажет пе?
Дәулет Мұқаевтың көтерген мәселесі – дәстүрдің өзгеруі мен оның мәнін сақтап қалу жайындағы ойландыратын тақырып. Қазақ қоғамында әр дәстүрдің астарында белгілі бір мағына жатады. Қонақасы беру – тек тамақтану рәсімі емес, бірліктің, жақынға қолдау көрсетудің белгісі.
Дегенмен уақыт өте келе кейбір дәстүрлер заман талабына сай өзгеріске ұшырайды. Бұл қалыпты жағдай. Мұнда басты мәселе – дәстүрдің сыртқы формасын емес, оның мән-мағынасын сақтап қалу. Қонақасы беру шынымен де ресторанда өткізілетін болса, оның рухани мазмұны жоғалмауы керек.
Қоғамдағы пікір екіге жарылғанымен, бастысы – дәстүрді сақтай отырып, оны заман талабына бейімдеу. Бұл мәселеде ҚМДБ-ның ұстанымы, зиялы қауым мен халықтың пікірлері маңызды рөл атқарады. Сондықтан бұл тақырып бойынша кеңінен талқылау қажет.
Сіз қалай ойлайсыз, қонақасы беру дәстүрі қазіргі заманға сай өзгеруі керек пе, әлде бұрынғы қалпында сақталғаны дұрыс па?