Мағжан Жұмабаев – ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің ең көрнекті өкілдерінің бірі. Ол өзінің терең философиялық ойларымен, сыршыл лирикасымен, ұлттық рухты асқақтатқан шығармаларымен халық жадында мәңгі қалды. Ақын поэзиясында еркіндік пен азаттық идеясы ерекше орын алып, түркі халықтарының бірлігі мен болашағына үміт арта білді.
Балалық шағы мен білім алуы
Мағжан Жұмабаев 1893 жылы қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданында дәулетті отбасында дүниеге келген. Ол алғашқы сауатын ауыл молдасынан ашып, кейін Қызылжардағы (Петропавл) медреседе білім алды. Жастайынан зеректігімен ерекшеленген Мағжан Уфадағы әйгілі «Ғалия» медресесінде оқып, сол жерде татар, араб, парсы әдебиетімен танысты. 1913-1917 жылдары Омбы мұғалімдер семинариясында білімін жалғастырып, орыс және еуропалық әдебиетті зерттеді.
Шығармашылығы
Мағжанның алғашқы өлеңдері 1912 жылы Қазанда жарық көрген «Шолпан» атты жинағында жарияланды. Бұл жинақ оның поэтикалық қуатын танытқан алғашқы қадамдарының бірі болды. Ақынның шығармалары махаббат пен табиғаттың сұлулығын жырлаумен қатар, қазақ халқының азаттығы мен болашағы туралы ойларға толы болды.
Оның «Батыр Баян», «Оқжетпестің қиясында», «Түркістан», «Мен жастарға сенемін» сынды өлеңдері мен поэмалары қазақ халқының рухани күшін, ұлттық сана-сезімін оятуға бағытталды.
Мағжан Абай дәстүрін жалғастыра отырып, Пушкин, Лермонтов, Гете, Байрон, Горький шығармаларын аударып, қазақ әдебиетіне жаңа леп әкелді.
Қуғын-сүргін және қасіретті тағдыр
Мағжан Жұмабаев қазақтың азаттығы мен рухани тәуелсіздігі үшін күрескен «Алаш» қозғалысының жақтастарының бірі болды. Кеңес өкіметі орнағаннан кейін ол қазақ әдебиеті мен білімін дамытуға үлес қосқанымен, оның шығармалары ұлтшылдық бағытта деп танылды. 1929 жылы ол тұтқындалып, 10 жылға сотталды. 1936 жылы босатылғанымен, 1937 жылы қайта қамауға алынып, 1938 жылы атылды.
Мағжан мұрасының қайта оралуы
Кеңес заманында Мағжан есімі көп жылдар бойы жабық болды. Тек 1988 жылы ғана ақын ресми түрде ақталып, оның шығармалары халқына қайта оралды. Бүгінде Мағжан Жұмабаевтың поэзиясы қазақ әдебиетінің алтын қазынасы ретінде бағаланады.
Мағжан:
«Мен өлмеймін, менікі де өлмейді,
Надан адам өлімді ғана ойлайды…» – деп өзі жырлағандай, оның мұрасы ешқашан ұмытылмайды. Ақынның жалынды жырлары әлі күнге дейін ұрпақ санасын оятып, рухын асқақтатуда.