Қазақ халқы ежелден адам өмірінің басталуы мен аяқталуына ерекше мән берген. Соның ішінде жаназа рәсімдері мен ас беру дәстүрі уақыт өте келе өзгеріске ұшырап, қазіргі таңда үлкен шығынға айналып отырғаны жасырын емес. Бұл мәселе қоғамда қызу талқыланып, кейбір өңірлерде оны реттеу жолдары қарастырылуда.
Бүгінде ірі қалаларда, әсіресе Астанада, марқұмның рухына арнап ас беру үшін қомақты қаражат жұмсау қажет. Кей мешіттердегі асханаларда адам басына 20 000 теңгеге дейін төлеуге тура келеді екен. Ал кейбір өңірлерде бұл дәстүр барынша қарапайым түрде өтеді – дастарқанда тек жеті түрлі тағам ғана ұсынылады. Осы айырмашылық қоғамда ысырапшылдық туралы сұрақ туындатады.
Жаназа асын ұйымдастыруда басты мақсат – марқұмға дұға бағыштау, ал артық шығынның ешбір діни негізі жоқ. Дегенмен, халқымызда «елден ұят болмасын» деген түсінік терең тамыр жайғандықтан, кейбір отбасылар қарызға кіріп болса да, даңғаза дастарқан жаюға мәжбүр болады.
Қазақстан Мұсылмандар Діни Басқармасы бұл мәселеге назар аударып, нақты ережелер енгізсе, жағдай біршама ретке келуі мүмкін. Мешіттер жаназа рәсімдеріндегі ысыраптың алдын алу мақсатында халыққа түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, ортақ стандарттар бекітуі қажет.
Бүгінде кейбір өңірлерде дастарқан мәзірін шектеу арқылы мәселені реттеу тәжірибесі бар. Бірақ бұл жүйе барлық өңірлерге енгізілмегендіктен, адамдар арасында түсінбеушілік туындауы мүмкін. Сол себепті мешіттердің жаназа рәсімін қарапайым етуге ықпал еткені жөн.
Марқұмды еске алу – рухани құндылық, ал ысырап – тұрмыстық дағды. Егер қоғамда қарапайымдылық пен шынайылық басым болса, жаназа рәсімдері мағынасына сай өткізіліп, халықтың қалтасына салмақ түспес еді. Сондықтан бұл мәселені тек мешіттерге жүктемей, әр азамат өзінен бастауы қажет.